Λεπτομέρεια από το σκίτσο του Illingworth Civil war in Greece (Εμφύλιος πόλεμος στην Ελλάδα).
Εμφύλιος Πόλεμος
Τον Ιούνιο του 1946 ξανάρχισε να λειτουργεί η δισκογραφία στην Ελλάδα. Ξεκίνησαν να ηχογραφούνται τραγούδια στον Ελλαδικό χώρο, αλλά η λογοκρισία της μουσικής δημιουργίας ήταν ασφυκτική. Λόγω, ακριβώς, της ελεγχόμενης μουσικής δημιουργίας, οι συνθήκες της μουσικής δημιουργίας γίνονται εξαιρετικά περίπλοκες. Μία τακτική που χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον την περίοδο αυτή ήταν η χρήση αλληγοριών και λέξεων "κλειδιά", με αποτέλεσμα τα τραγούδια αυτά να έχουν διπλή σημασία. Ενώ, επιφανειακά, φαίνονται ως τραγούδια ερωτικά ή και κοινωνικού περιεχομένου και από την άλλη, σε μία δεύτερη ανάγνωση, να θίγουν θέματα που εμφυλίου πολέμου. Κάποιοι άλλοι δημιουργοί δεν ηχογράφησαν τα χρόνια εκείνα δημιουργίες που πίστευαν ότι δεν θα "περνούσαν τη λογοκρισία", αλλά τις κυκλοφόρησαν μετά το 1974 που η λογοκρισία πρακτικά έπαψε να υφίσταται.
Αδερφός τον αδερφό
Για στάσου χάρε
Ο Κώστας Βίρβος αναφέρει ότι το τραγούδι αυτό αναφέρεται στον εμφύλιο πόλεμο και συγκεκριμένα στο παιδί που είχε πάει στο βουνό για να σκοτωθεί. Ο «Χάρος» συμβολίζει τους «Μεγάλους» της εποχής εκείνης (Βίρβος, 1985).
Η φυλακισμένη
Το τραγούδι αυτό είναι φαινομενικά ερωτικό, προκειμένου να περάσει την επιτροπή λογοκρισίας της εποχής εκείνης, αλλά κρύβει κοινωνικά και πολιτικά μηνύματα. Το «σπίτι» συμβολίζει τη φυλακή. (ιδέ φυλλάδιο που συνοδεύει τη συλλογή CDsΙστορία του Ρεμπέτικου και Λαϊκού Τραγουδιού, Minos- E.M.I., που διακινήθηκε από την εφημερίδα Το Βήμα)
Κάνε κουράγιο Ελλάδα μου
Κάνε λιγάκι υπομονή (μην απελπίζεσαι)
Το τραγούδι αυτό κρύβει κοινωνικά και πολιτικά μηνύματα, ενώ είναι φαινομενικά ερωτικό, προκειμένου να περάσει την επιτροπή λογοκρισίας της εποχής εκείνης. Το 1950, το τραγούδι αυτό απαγορεύτηκε να παίζεται και να τραγουδιέται σε δημόσιους χώρους κατόπιν διαταγής της Αστυνομικής Διεύθυνσης Αθηνών. Η «χαραυγή» συμβολίζει την ελευθερία (Χατζηδουλής, 1979).
Κάποια μάνα αναστενάζει
Το τραγούδι αυτό κυκλοφόρησε το 1947, και λόγω των αλληγοριών που είχε κατάφερε να περάσει την επιτροπή λογοκρισίας της εποχής εκείνης. Μετά το μεγάλο κύμα συλλήψεων τον Ιούλιο του 1947, απαγορεύτηκε το τραγούδι αυτό να παίζεται και να τραγουδιέται σε δημόσιους χώρους κατόπιν διαταγής του Υπουργείου Δημόσιας Τάξης (Χατζηδουλής, 1979).
Κατηγορώ την κοινωνία
Το τραγούδι αυτό κυκλοφόρησε το 1949 και εκφράζει την κοινωνική αδικία και την ταξική πάλη που υπήρχε την εποχή εκείνη στον ελλαδικό χώρο (Χατζηδουλής, 1979). Θα μπορούσε τα τραγούδι αυτό να κρύβει και πολιτικά μηνύματα: Θα μπορούσε η λέξη «κοινωνία» να συμβολίζει το επίσημο κράτος και η λέξη «μαύρη προδοσία» να συμβολίζει την πολιτική προδοσία (Πάπιστας, 2007:757-758)
Κορίτσι μου για σένα πολεμώ
Κουράγιο πια καρδιά μου
Το τραγούδι αυτό γράφτηκε το 1947. Ο στίχος «βρέχει κι αστράφτει και βροντά» περιγράφει την ατμόσφαιρα του εμφυλίου πολέμου. Οι λέξεις «στενή γωνιά» και «μοναξιά», ενδεχομένως, να υπονοούν κάποιο κελί φυλακής (Πάπιστας, 2007: 751)
Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι
Το τραγούδι αυτό γράφτηκε μετά το Δεκέμβριο του 1944, μετά τις συλλήψεις και τις προσαγωγές μελών της Εθνικής Αντίστασης στις φυλακές του Γεντί Κουλέ (στη Θεσσαλονίκη). Πριν δώσει ο δημιουργός το τραγούδι αυτό για έγκριση από το Υπουργείο Εσωτερικών για έκκριση προς ηχογράφηση[1] αυτολογοκρίθηκε, τροποποιώντας τα σημεία εκείνα που δεν ήταν δυνατόν να περάσουν από τη λογοκρισία.Το τραγούδι αυτό απαγορεύτηκε να παίζεται και να τραγουδιέται σε δημόσιους χώρους το 1949 με διαταγή της Αστυνομικής Διεύθυνσης Αθηνών (Πάπιστας, 2007: 748-749). [1] Το 1936 (επί δικτατορίας Ιωάννη Μεταξά) θεσπίστηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα νόμος σύμφωνα με τον οποίο έπρεπε να κατατεθούν οι στίχοι και η παρτιτούρα ενός τραγουδιού σε σχετική υπηρεσία του Υπουργείου Εσωτερικών προκειμένου αυτό να πάρει άδεια για να ηχογραφηθεί. Από το 1974 ως το 1994 ο νόμος ήταν πρακτικά ανενεργός (όλα τα τραγούδια έπαιρναν άδεια ηχογράφησης) και το 1994 ο νόμος αυτός καταργήθηκε (Συλλογικό, 2008).
Ο Ανάπηρος
Ο Ανταρτόπληκτος
Ανταρτόπληκτοι (ή αλλιώς συμμοριόπληκτοι ή στρατόπληκτοι) αποκαλούνταν πολλές χιλιάδες κάτοικοι ορεινών περιοχών, οι οποίοι υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τα χωριά τους και να εγκατασταθούν σε πρόχειρους καταυλισμούς στα περίχωρα αστικών κέντρων (Λαΐου, 2002)
Ο Τραυματίας
Ο Φρούραρχος της Καστοριάς
Το τραγούδι αυτό αναφέρεται στη διάλυση της 22ης ταξιάρχίας του κυβερνητικού στρατού, στα πλαίσια του «Ελιγμού του Γράμμου» τον Σεπτέμβριο του 1948, στα πλαίσια του εμφυλίου πολέμου.
Το γράμμα σου (έχω να λάβω γράμμα σου)
Για το δημιουργό του τραγουδιού η λέξη «μπόρα» συμβολίζει τον εμφύλιο πόλεμο και η έκφραση «κι άλλοι [μου λεν] πως μ’ απαρνήθηκες» χρησιμοποιήθηκε προκειμένου το τραγούδι αυτό να περάσει την επιτροπή λογοκρισίας (Χατζηδουλής, 1979)
Το τραγούδι του Μοριά
Το τραγούδι αυτό πέρασε την επιτροπή λογοκρισίας της εποχής εκείνης, παρά το γεγονός ότι στο τραγούδι αυτό γίνεται αναφορά στον εμφύλιο πόλεμο. Πρόκειται για την τελευταία σύνθεση του Θεόφραστου Σακελλαρίδη, στο νοσοκομείο, χωρίς τη βοήθεια κανενός μουσικού οργάνου (Πάπιστας, 2007: 884-885).
Το φανταράκι
Φεύγω Λενιώ
Το τραγούδι αυτό, παρά το γεγονός ότι κυκλοφόρησε το 1948, δεν γνωρίζουμε αν γράφτηκε κατά τη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού πολέμου (και δεν ηχογραφήθηκε για κάποιους λόγους) ή κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου (Πάπιστας, 2007: 768)